Dieta w niedoczynności tarczycy, Hashimoto

Dietę dla osób z chorobami tarczycy możesz kupić tutaj: https://fiteko.pl/dieta-w-chorobach/choroby-tarczycy.html

Choroby tarczycy są współczesnym problemem zdrowotnym. Mogą się z nimi zmagać zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Jednak to kobiety chorują 10 razy częściej, gdyż ich układ hormonalny wykazuje bardziej skomplikowaną budowę. Zgodnie z najnowszymi danymi Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2019 choroby tarczycy rozpoznano u około 16% kobiet i jedynie u 3% mężczyzn. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w przedziale wiekowym 40-69 lat, ale zaburzenia funkcji tarczycy diagnozowane są również w młodszej części populacji – u dzieci i młodzieży. Do najczęściej spotykanych zaburzeń zalicza się nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy oraz niedoczynność tarczycy ze współwystępującą chorobą Hashimoto. Przeczytaj artykuł, aby poznać charakterystyczne objawy, metody diagnozy i leczenia niedoczynności, dowiedzieć się jak zadbać o zdrowie swojej tarczycy poprzez właściwy sposób odżywiania. Dodatkowo znajdziesz tu odpowiedzi na pytania, takie jak:

• Dlaczego tarczyca jest tak ważnym gruczołem?

• Jak zapewnić maksymalne działanie lewotyroksyny?

• Co jeść, aby tarczyca funkcjonowała prawidłowo?

• Czy unikanie laktozy i glutenu w przypadku niedoczynności tarczycy jest uzasadnione?

Warto zaznaczyć, iż tarczyca jest gruczołem, który produkuje hormony (tyroksynę – T4, trójjodotyroninę – T3, kalcytoninę) przyczyniające się do prawidłowego funkcjonowania większości tkanek organizmu. Spośród dotychczas poznanych hormonów charakteryzują się one najszerszym spektrum działania.

Wpływają na:

- właściwą pracę mięśnia sercowego,

- gospodarkę wapniowo-fosforanową,

- prawidłowy rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego,

- metabolizm węglowodanów, białek oraz tłuszczów,

- regulują laktację i płodność,

- regulują działanie układu płciowego.

W związku z tym niedobór bądź nadmiar hormonów tarczycy skutkuje niewłaściwą pracą układu hormonalnego i tym samym całego organizmu. 

Niedoczynność tarczycy jest to zespół kliniczny spowodowany niedostateczną ilością hormonów tarczycy bądź ich nieprawidłowym działaniem, a czasem zmniejszoną wrażliwością tkanek organizmu na wskazane hormony. Wśród objawów niedoczynności wymienia się:

• nadwrażliwość na zimno, marznięcie,

• zwiększoną masę ciała,

• zbyt wolny rytm serca (bradykardię),

• obrzęki,

• senność, apatię,

• spowolnienie psychoruchowe,

• wypadanie włosów,

• suchość skóry i tendencję do jej łuszczenia,

• osłabienie motoryki przewodu pokarmowego – zaparcia, wzdęcia,

• zmniejszoną tolerancję wysiłku,

• zaburzenia miesiączkowania.

Ponadto niewyregulowana tarczyca predysponuje do wystąpienia insulinooporności i cukrzycy. Według badań u 16,6% pacjentów występuje nieprawidłowa glikemia na czczo lub niewłaściwa tolerancja glukozy. Z kolei u 27,8% pacjentów z chorobą Hashimoto rozpoznaje się również cukrzycę.

Można zauważyć, że zaburzenia funkcji tarczycy przyczyniają się do wielu niekorzystnych zmian w ustroju, dlatego należy mieć pod kontrolą wskazane poniżej parametry, wykonując regularne badania laboratoryjne:

• fT3,

• fT4,

• rT3,

• TSH,

• anty-TPO,

• anty-Tg,

• anty-TSHR.

Zaleca się również kontrolne badanie USG tarczycy, które pozwala na zobrazowanie stanów zapalnych gruczołu.

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na zwiększeniu stężenia hormonów tarczycy. Tym samym wiąże się z podawaniem preparatów zawierających lewotyroksynę, przykładowo: Euthyrox, Letrox (tylko pod kontrolą lekarza). Substancja jest przyswajana z przewodu pokarmowego aż w 80%, ale bardzo łatwo zakłócić proces jej wchłania poprzez nieprzestrzeganie odpowiednich zaleceń. Pora zażywania lewotyroksyny uzależniona jest od wskazań lekarza. Najczęściej jednak rekomenduje się przyjmowanie jej na czczo, 60 minut przed śniadaniem. Potwierdzono to w badaniach przeprowadzonych przez Bach-Huynh i wsp. gdzie u pacjentów, którzy przyjmowali lek rano (na czczo, godzinę przed posiłkiem) odnotowano korzystny wpływ na stężenie TSH i absorpcję lewotyroksyny. Badacze uzyskali również pozytywne efekty po podaży leku przed snem (minimum dwie godziny po ostatnim posiłku). Jest to dobra alternatywa dla osób, które ze względu na choroby współistniejące zmuszone są przyjmować inne leki rano, mogące obniżać biodostępność lewotyroksyny lub nie spożywają śniadania i piją jedynie poranną kawę. Istnieją jednak doniesienia, że lewotyroksyna wzięta na noc może powodować problemy ze snem.

Duże znaczenie ma skład posiłków. Bezpośrednio po przyjęciu lewotyroksyny powinno się unikać produktów bogatych w błonnik pokarmowy, wapń oraz żelazo. Negatywny wpływ na wchłanianie lewotyroksyny mają także produkty sojowe, tj.: tofu, napoje sojowe czy jogurty sojowe. Należy je spożywać minimum 4 godziny po przyjęciu lewotyroksyny. Tak samo produkty zawierające goitrogeny i substancje wolotwórcze(tioglikozydy). Związki te znajdują się w warzywach kapustnych (różne rodzaje kapust, brukselka) oraz w innych warzywach krzyżowych, takich jak kalafior, brokuły, jarmuż, kalarepa. Z kolei w wielu badaniach (Jubiz i wsp., Antúnez i Licht) wykazano pozytywny wpływ produktów bogatych w kwas askorbinowy – witaminę C (np. natka pietruszki, cytryna, kiwi) na wchłanianie lewotyroksyny. Płyny również odgrywają istotną rolę w przyswajaniu lewotyroksyny. Lek powinno popijać się wodą. Warto jednak zaznaczyć, że w tym przypadku nie sprawdzą się wody mineralne bogate w wapń, gdyż pierwiastek ten, jak wspomniano wyżej, może obniżać wchłanianie lewotyroksyny. Kawę z kolei najlepiej wypić dopiero po 60 minutach od przyjęcia leku. Kluczową kwestię stanowi także regularne zażywanie leku i prawidłowy sposób odżywiania. Co więcej warto badać się pod kątem nietolerancji laktozy, występowania celiakii czy zaburzeń żołądkowo-jelitowych, ponieważ te dolegliwości mogą zakłócać wchłanianie lewotyroksyny. Stosowanie wyżej wskazanych zaleceń zapewnia maksymalne działanie leku, a co za tym idzie – wyrównanie funkcji tarczycy.

Mimo tego, iż to leczenie farmakologiczne stanowi podstawę terapii w niedoczynności tarczycy, nie należy zapominać o pozostałych czynnikach, do których niewątpliwie należy sposób odżywiania. Pacjenci zmagający się ze wskazaną chorobą powinni przyjmować od 4 do 5 posiłków dziennie, przy czym ostatni z nich powinien być spożyty około 2-3 godziny przed snem. 

Należy również dążyć do utrzymania prawidłowej masy ciała. Powinno się jednak unikać diet niskokalorycznych, które mogą wywołać odwrotny efekt niż zamierzony oraz przyczynić się do wzrostu stężenia TSH. Białko u osób z niedoczynnością tarczycy powinno być dostarczane w ilościach większych w porównaniu do ludzi zdrowych. Kluczową rolę odgrywa pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego, które przyspiesza tempo metabolizmu oraz jest wykorzystywane do produkcji hormonów tarczycy. Źródła białka: mięso, mleko i produkty mleczne, ryby, nasiona roślin strączkowych. Ważne! Prawidłowa podaż białka może korzystnie wpłynąć na włosy i zapobiegać ich wypadaniu. W przypadku tłuszczów – szczególnie istotna jest ich jakość. Dieta powinna obfitować w produkty, będące źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Wykazują one działanie przeciwzapalne i poprawiają wrażliwość tkanek organizmu na hormony tarczycy. Co więcej stwierdzono, że osoby cierpiące na niedoczynność gruczołu tarczowego częściej narażone są na niedobory tych składników. Tym samym powinno się wykluczać produkty wysokoprzetworzone o dużej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych, izomerów trans kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu.

Porządane źródła tłuszczów: oleje roślinne (np. oliwa z oliwek, olej lniany), siemię lniane, orzechy, tłuste ryby morskie (np. łosoś, śledź, makrela).

Prawidłowa podaż węglowodanów powinna zostać zapewniona poprzez produkty zbożowe z pełnego przemiału, warzywa oraz owoce. Wskazane surowce charakteryzują się bogactwem witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego, który sprzyja redukcji masy ciała i przeciwdziała zaparciom. Ważne jest, aby wybierać produkty o niskim indeksie i ładunku glikemicznym, które korzystnie wpływają na gospodarkę węglowodanową, zmniejszając ryzyko cukrzycy, na którą narażeni są pacjenci z chorobami tarczycy.

Źródła węglowodanów: pieczywo, makarony, kasze, warzywa, owoce.

Dla prawidłowej pracy tarczycy znaczenie mają:

• jod,

• żelazo,

• cynk,

• selen,

• witamina A,

• witamina D,

• witaminy z grupy B.

Jod to pierwiastek niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, a jego niedobór ściśle koreluje z występowaniem niedoczynności tarczycy. Co więcej wpływa on na zwiększanie deficytów innych składników kluczowych dla prawidłowej pracy gruczołu tarczowego – żelaza, selenu czy retinolu.

Źródła jodu: dorsz, makrela, mintaj, owoce morza.

Żelazo wchodzi w skład peroksydazy tarczycowej – enzymu, który uczestniczy w produkcji hormonów tarczycy.

Źródła żelaza (roślinne): pełnoziarniste produkty zbożowe, otręby, zarodki pszenne, natkapietruszki, szpinak, nasiona roślin strączkowych. Suplementacja żelazem nie jest zalecana bez stwierdzonych niedoborów tego pierwiastka i bez konsultacji z lekarzem.

Cynk jest niezbędny do syntezy TSH oraz konwersji T4 do T3. Co więcej przyczynia się do neutralizacji stanów zapalnych, gdyż wykazuje działanie antyoksydacyjne.

Źródła cynku: kasza gryczana, pestki dyni, nasiona słonecznika, mięso, wątróbka. Suplementacja cynkiem nie jest zalecana bez stwierdzonych niedoborów tego pierwiastka.

Selen wpływa na hamowanie produkcji cytokin prozapalanych, chroni gruczoł tarczowy przed stresem oksydacyjnym oraz wpływa korzystnie na przyswajanie jodu.

Źródła selenu: tuńczyk, łosoś, orzechy brazylijskie, czosnek, grzyby.Ważne! Przy zakupie orzechów warto zwrócić uwagę na ich pochodzenie.Te o największej zawartości selenu (1 orzech spełnia 100% zapotrzebowania)pochodzą z Brazylii, a o niższej z Boliwii – niestety, częściej spotykane w Polsce. Suplementacja selenem nie jest zalecana bez stwierdzonych niedoborów tego pierwiastka.

Witamina A reguluje metabolizm hormonów tarczycy.

Źródła witaminy A: masło, jaja, mleko i produkty mleczne, wątroba, jarmuż.

Witamina D wykazuje działanie przeciwzapalne oraz uczestniczy w regulacji wydzielania hormonów tarczycy.

Źródła witaminy D: tran, łosoś, śledź, jaja, mleko.Ważne! Stężenie witaminy D w większym stopniu zależy od syntezy skórnej –intensywności i długości ekspozycji na słońce oraz suplementacji, a w mniejszym stopniu od diety. Na początku warto zbadać poziom tej witaminy we krwi, a następnie ustalić właściwą dawkę suplementacji z lekarzem/dietetykiem.

Witaminy z grupy B są szczególnie ważne, ponieważ niedoczynności tarczycy często towarzyszą choroby układu sercowo-naczyniowego, a niedostateczna podaż tych witamin odgrywa kluczową rolę w ich patogenezie.

Źródła witamin z grupy B: mięso, produkty mleczne, produkty zbożowe, drożdże, nasiona roślin strączkowych.

Podsumowując, dieta dla utrzymania prawidłowych funkcji tarczycy powinna być urozmaicona, przeciwzapalna oraz bazować na niskoprzetworzonych produktach.

Pacjenci z niedoczynnością tarczy nie powinni rezygnować z produktów zawierających goitrogeny i substancje wolotwórcze. Osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy nie muszą rezygnować z produktów takich jak: różne rodzaje kapust, szpinak, brokuły czy brukselka. Powinni jednak pamiętać o właściwej obróbce termicznej, tj.: gotowanie w dużej ilości wody, gotowanie bez przykrycia. Obróbka w temperaturze 90°C zmniejsza udział związków antyodżywczych o około 30%.Ważne! Mrożenie również przyczynia się do obniżenia zawartości goitrogenów i substancji wolotwórczych. Unikanie laktozy i glutenu w przypadku niedoczynności tarczycy NIE jest uzasadnione. Nie istnieją dowody naukowe, które potwierdzałyby zasadność stosowania diet eliminacyjnych u pacjentów bez stwierdzonej nietolerancji laktozy czy glutenu.

Suplementacja jodem w niedoczynności gruczołu tarczowego nie jest wskazana. Zgodnie ze stanowiskiem Amerykańskiego Towarzystwa Tarczycowego (ATA, American Thyroid Association) nadmiar tego pierwiastka w organizmie może przyczynić się do tzw. efektu Wolffa-Chainkoffa, który wiąże się z hamowaniem syntezy hormonów tarczycy.

Bibliografia:

1. Antúez P.B., Licht S.D.: Vitamin C improves the apparent absorption of levothyroxinein a subset of patients reciving this hormone for primary hypothyroidism. RevistaArgentina de Endocrinología y Metabolismo. 2011, 48 (1), 16-24.

2. Bach-Huynh T.G., Nayak B., Loh J. Soldin S., Jonklaas J.: Timing of LevothyroxineAdministration Aff ects Serum Thyrotropin Concentration. The Journal of ClinicalEndocrinology and Metabolism. 2009; 94, 3905–3912.

3. Bornikowska K., Zgliczyński W. 2021. Leczenie zaburzeń czynności tarczycyw gabinecie lekarza specjalisty – rola lewotyroksyny. Medycyna Faktów, 4(53): 388-391.

4. Garber J.R, Cobin R.H., Gharib H., Hennessey J.V., Klein I., Mechanick J. I., Pessah-PollackR., Singer P., Woeber K.A.: Clinical practice guidelines for hypothyroidism in adults:cosponsored by the Ameican Association of Clinical Endocrinologists and the AmericalThyroid Associantion. Endocrine Practice. 2012, Vol. 18, No. 6, 988-1028.

5. Jubiz W., Ramirez M.: Eff ect of Vitamin C on the Absorption of Levothyroxine inPatients With Hypothyroidism and Gastritis. The Journal of Clinical Endocrinology andMetabolism. 2014; 99: E1031–E1034.

6. Jurczak R. 2019. Istotne składniki odżywcze w diecie osób z chorobą Hashimoto. ActaSalutem Scientiae, 1, 27-41.

7. Lachowicz K., Stachoń M., Pałkowska-Goździk, Lange E. 2019. Fizjologiczne aspektypostępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos, 68, 2, 201-214.

8. Łącka K., Czyżyk A. 2008. Leczenie niedoczynności tarczycy. Farmacja Współczesna,1: 222-230.

9. Missori S., Gelli A. Dieta w chorobach tarczycy. Estri, Wrocław, 2019.

10. Olejniczak-Rabinek M. 2016. Czynniki wpływające na dostępność biologicznąlewotyroksyny. Farmacja Współczesna, 9: 194-201.

11. Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P. 2017. Postępowanie dietetycznew chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 8(4), 155-160.

12. Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M. 2017. Zalecenia żywieniowew niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017;7(4):305–31.

13. Szostak-Węgierek D., Bednarczuk T., Respondek W., Traczyk I., Cukrowska B.,Ostrowska L., Włodarek D., Jeznach- Steinhagen A., Bierła J., Lange E., Gajewska D.Zasadność stosowania diety bezglutenowej w chorobie Hashimoto: stanowisko GrupyEkspertów Sekcji Dietetyki Medycznej Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego,Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN). Postępy Żywienia Klinicznego, 2/2018 (47),

14. 33-47.14. Teixeira P de F dos S, dos Santos PB, Pazos-Moura CC. The role of thyroid hormone inmetabolism and metabolic syndrome. Therapeutic Advances in Endocrinology andMetabolism. January 2020.

15. Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w niedoczynnościtarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromatol Chem Toksykol.2015;48(2):117–127.